Nevruz Bayramı Nedir? Nevruz Ne Demek? Nevruz Ne Zaman Kutlanır? Nevruz bayramının tarihi ve dünyada kutlandığı ülkelere bir göz atalım:
Nevruz, kuzey yarım kürede bulunan ülkelerde, özellikle Türkçe ve Farsça konuşan topluluklar arasında yaygın olarak kutlanır. Farsça nev ve ruz kelimelerinden gelen Nevruz, ülkemizde Nevruz-i Sultan, Sultan Nevruz, Navrız, Newroz, Noruz, Mart Dokuzu, Gün Dönümü, Yılsırtı, Yumurta Bayramı gibi adlarla anılmaktadır.
Nevruz Ne Demek?
Kelimenin aslı eski Farsçadan gelir: Yeni anlamındaki nava ve gün ışığı/gün anlamındaki rəzaŋh birleşerek oluşturmuşlardır. Anlamı “yeni gün/günışığı” dır ve günümüzün Farsçasında da hâlâ aynı anlamda kullanılmaktadır (nev: yeni + ruz: gün; anlamı “yeni gün”)
“Yeni gün” anlamına gelen ve bahar bayramı olarak da bilinen Nevruz, pek çok toplum için bir yılbaşı niteliği taşımaktadır. Nevruzun başlangıç tarihi Miladi takvime göre 21 Mart’tır.
Nevruz Bayramı Nedir?
Nevruz teriminin tarihte ilk yer aldığı kayıtlar, M.S. 2. yüzyıldaki Pers İmparatorluğu kayıtlarıdır, ancak bundan çok daha öncesindeki (yaklaşık MÖ 648 ve 330 yılları arasında) Pers İmparatorluğu altında yaşayan değişik milletlerin Pers Şahına Nevruz gününde hediyeler getirdiğine dair bilgiler mevcuttur
Nevruz bayramı Anadolu ve Orta Asya Türk halklarında hem baharın gelişi, hem de Göktürklerin Ergenekon’dan çıkışı olarak kutlanır. Ergenekon’dan çıktığımız gün olarak kabul edilir. Ergenekon Bayramı olarak adlandırılması buradan gelmektedir.
Yurdumuzda diğer bir inanışa göre de Nevruz bayramının Kürt ve İran mitolojisindeki Demirci Kawa Efsanesi’ne dayandığına inanılır.
Babilliler, Nevruz diye bildiğimiz 21 Martı “Akitu Şenliği” (festival) olarak kutlarlardı. Hititler, 21 Martı “Pruliyyas Bayramı” olarak kutlarlardı. Bugün Japonlar, 21 Martı “Shunki Korel Sai” adıyla “bahar bayramı” olarak kutlarlar.
Nevruzun Diğer Adları
* Altay Türklerinde ÇILGAYAK BAYRAMI,
* Azerbaycan Türklerinde ERGENEKON BAYRAMI veya BOZKURT BAYRAMI,
* Başkırdistan’da EKİN BAYRAMI,
* Doğu Türkistan’da YENİ GÜN veya BAŞ BAHAR,
* Gagavuzlarda İLKYAZ,
* Hakas Türklerinde CILSIRTI veya ULU KÜN,
* Karaçay Malkar Türklerinde GOLLÜ, GUTAN, SABAN, TOY veya TOGRİ TOY,
* Kazak Türklerinde ULUS GÜNÜ,
* Kazan Türklerinde ve Karakalpaklarda TEREKEMELER veya ERGENEKON BAYRAMI,
* Kumuk Türklerinde YAZBAŞ,
* Nogay Türklerinde SABAN, NEVROZ, veya TOY,
* Türkmenlerde TEZE YIL,
* Uygur Türklerinde YENİ GÜN
Nevruz Bayramının Özellikleri
Konargöçer yaşayan toplulukların hayvancılık, tarım toplumlarının çiftçilik etkinliklerinin başlangıcı kabul edilen Nevruz, doğa ve evrene ilişkin bilgilerin kullanıldığı ve birçok uygulamanın gerçekleştirildiği uygun ortamı oluşturmaktadır. Bolluk ve bereket içinde yaşanması inancıyla gerçekleştirilen bu uygulamalar, aynı zamanda sosyal birliktelikleri de güçlendirerek kişiler ve toplumlar arasında aidiyet duygusunu arttırmaktadır.
Bayramlar, bireyleri ve toplulukları yakınlaştırarak bütünleştiren, unutulmaya yüz tutmuş değerleri yeniden gün yüzüne çıkaran ve gelecek kuşaklara aktaran ortak kültür bağlarını oluşturur. Baharın başlangıcı olarak yeniden doğuşu simgeleyen Nevruz, geleceğe dair umut, arzu ve temennileri de içinde barındırmaktadır. Nevruz ile yeniden doğan ve coşkuyla yenilenen sadece doğa ve tabiat değildir. İnsan da bedenen ve ruhen kendini temizler ve yeniler; böylece duygular ve fikirler de yenilenir. Bu yüzden Nevruz, doğadaki dirilişle birlikte bir bayram sevincini ve coşkusunu yaşatmanın yanı sıra, insana dair umutları ve dilekleri de temsil etmektedir.
Nevruz Bayramı ve kutlamaları; Anadolu’da sözlü kültürün, toplumsal uygulama ve ritüellerin, doğa ve evrene ilişkin bilgi ve deneyimlerin nesilden nesile aktarıldığı en uygun ortamlardan birini oluşturmaktadır. Bu açıdan bakıldığında Nevruz, nesiller arası iletişimin en güzel örneklerinden biridir.
Bütün bayramlarda olduğu gibi Nevruz Bayramı’nda da temizliğin ayrı bir yeri ve önemi vardır. Nevruz öncesinde evlerde ve sokaklarda genel bir temizlik yapılır. Kutlamalar sırasında insanlar temiz veya yeni kıyafetler giymeye özen gösterir. Nevruzun kutlama alanının adeta bir renk cümbüşü şeklinde süslenmesi, renkli kıyafetlerin giyilmesi, uçurtmaların uçurulması, çeşitli renklerdeki yumurtaların tokuşturulması, insanların büyük bir ateş etrafında toplanması ve ateşten atlaması, Nevruz kutlamalarının karakteristik özellikleri arasında yer almaktadır. Nevruz kutlamaları sırasında kışın uğurlanmasını ve baharın karşılanmasını konu alan oyunların oynandığı da görülmektedir. Nevruz’da gerçekleştirilen ortak uygulamalardan biri de bir nevi fal olarak adlandırılabilecek çeşitli işaretlerin okunarak gelecek hakkında insanların gerçekleşmesini istedikleri dileklere ilişkin yorumlarda bulunmaktır.
Nevruz ve 21 Martın Astronomik Önemi
Nevruz, baharın ilk günüdür ve bu gün kuzey yarım kürede bahar ekinoksunun (gün tün eşitliği) oluştuğu gündür. Güneşin ekvatora dik açı ile gelir. Gece ve gündüz birbirine eşitlenir. Ayrıca hem kuzey hem de güney kutbu aynı anda gündoğumu hattındadırlar ve gün ışığı her iki yarımküre arasında eşit olarak paylaşılmaktadır.
Astrolojik olarak 21 Mart, burçlar sırasında ilk olarak yer alan koç burçunun başlangıç günüdür.
Nevruz Tatlısı Sümelek
Nevruz’da tüketilen, çimlendirilmiş buğdayın kökünün sıkılmasıyla elde edilen sıvıdan şeker katılmadan yapılan Sümelek tatlısının yıl boyunca daha sağlıklı, dayanıklı ve güçlü olunmasını sağladığına inanılıyor. Hazırlanışı çok sabır gerektiren Sümelek tatlısı, buğdaydan elde edilen nişastalı suyun 16-18 saat boyunca durmadan karıştırılmasıyla yapılıyor. Tatlı hazırlanırken tutulan dilek ve duaların da kabul olacağı düşünülüyor. Piştikten sonra 5-6 saat kapağı kapatılarak demlenmeye bırakılan, böylece yapımı 24 saati bulan Sümelek tatlısı, bölgede her derde deva görülüyor.
